ศัพท์เสียงสำเนียงร่ะยองเพื่อพี่น้องไทย : กระดองไห (๖ กันยายน ๒๕๕๘)

เสียงตามสายจากบ้านผู้ใหญ่บ้าน : โหลๆ นี่เสียงจากพูใหญ่ชายบ้านพังราดไทย พรุ่งนี่เวลาตีสิบ (สิบโมงเช้า) บ้านเราจ้ะมีการสาทิ่ด(สาธิต) การนวดลาน(นวดข้าว) โดยใช้ควายย่ำให้เด็กๆ ดูกันที่วั่ดพังราด ก็ขอให้พี่น่องที่มีกระดองไหเอาไปกันด้วย เอาไปให้มากๆ เลยหนะ โหลๆ”

“

กระดองไห

” ศัพท์เสียงสำเนียงร่ะยองก็คือ “คันฉาย” หรือ “ขอฉาย” ในภาษากลางนั่นเองครับพี่น้อง

กระดอง ไหทำจากลำไม้ไผ่ลำเล็ก ๆ มือจับได้รอบ ลำไม้ไผ่จะต้องแก่จัด ตัดไม้ไผ่ยาวประมาณ 2 เมตร หาลำไม้ไผ่ที่มีแขนงโค้ง ๆ และแข็งแรง เพื่อจะได้ดัดเป็นขอใช้สงฟางหรือสิ่งต่าง ๆ ได้ ส่วนแขนงที่แตกออกมาตามข้อไม้ไผ่ข้ออื่น ๆ จะเหลาให้เรียบ เหลือเพียงแขนงที่ทำเป็นขอ เท่านั้น เหลาปลายขอสำหรับสงฟางหรือเกี่ยวให้แหลม การที่ทำให้ขอโค้งขอตามความต้องการ ชาวนาจะใช้ขอลนไฟแล้วค่อย ๆ ดัด จนขอไม้ไผ่นั้นโค้งตามต้องการ แขนงไผ่ที่แตกมาตามข้อเพื่อทำเป็นขอบางที่หายาก ก็จะใช้เหล็กมาดัดเป็นขอแทน โดยใช้เหล็กส่วนที่เป็นโคนตอกเข้าไปในรูไม้ไผ่ หรือใช้ไม้เนื้อแข็งเป็นด้ามถือก็มี ตัวขอจะแน่นยิ่งขึ้นถ้าใช้ครั่งลนไฟเชื่อม พอครั่งเย็นจะยึดเหล็กที่ทำเป็นขอจนแน่น ปลายเหล็กเป็นขอเผาไฟให้แดงใช้ค้อนทุบให้แหลมคม บางทีก็ใช้ตะไบถู

การ ใช้กระดองไหจะใช้ในเวลานวดข้าวหรือนวดถั่ว การนวดในสมัยก่อนจะใช้ควายหลาย ๆ ตัว เดินวนไปตามฟ่อนข้าวหรือฟ่อนถั่ว พอจะคาดคะเนว่าเมล็ดข้าวเปลือกหรือถั่วร่วงหล่นจากรวงมากแล้ว ก็จะใช้ขอฉายส่วนเป็นขอสงฟางสงตัวถั่วกลับไปมา เพื่อให้เมล็ดข้าวเปลือกหรือเมล็ดถั่วหล่น มากองที่ลาน หากควายเดินเหยียบจนเมล็ดออกจากรวงหมดแล้ว ก็ใช้ขอฉายสงฟางออกให้หมด จะเหลือข้าวเปลือกกองในลานเท่านั้น ข้าวเปลือกกองอยู่อาจมีเศษฟาง เศษข้าวลีบปนอยู่ จะนำไปวีข้าว หรือใช้พลั่วสาดข้าวอีกครั้งหนึ่งก่อนที่จะขนเก็บขึ้นยุ้งฉาง

จากสุพจน์ มัจฉา ลูกเพาะเหียนแมะเผือนมัจฉา คนบ้านพังราดไทย หมู่ ๔ ตำบลพังราด อำเภอแกลง จังหวัดร่ะยอง

กระดองไห หายไป หมดเกลี้ยงแล้ว,ไม่มีแวว ที่จะกลับ ไปลับหล้า
สมัยก่อน แต่ร่อน ชะไรมา,เป็นสิ่งมี คุณค่า กะตัวเรา
กระดองไห สมัยนี้ แทบไม่เห็น,จะมีแต่ เพียงเป็น ของเก่าเก่า
ที่เคยใช้ กันมา แต่นานเนา,บัดนี้เล่า กระดองไห ไม่หวนคืน